De waaier aan informatica-disciplines
Door: prof. dr. Lex Bijlsma
Kernwoorden: informatica-opleidingen, beroepenveld, curricula
Met medewerking van dr. Rik Bos (Open Universiteit)
Het vakgebied dat vanaf 1981 in academische opleidingen informatica behandeld werd, is sindsdien uiteengevallen in een aantal afzonderlijke opleidingen. Dat heeft 2 oorzaken:
1. De differentiatie in het beroepenveld: Werkgevers zoeken niet meer eenvoudig een ICT’er zonder dit nader te specificeren. Weliswaar is het niet nodig daarin zo ver te gaan als het Ngi, dat in zijn inventarisatie van ICT-beroepen vele tientallen functies identificeerde, maar een aantal hoofdstromen valt toch duidelijk te onderscheiden.
2. De verandering in de ACM/IEEE-standaardcurricula. Deze worden ook in Nederland als de bron van het domeinspecifieke referentiekader voor accreditatie van opleidingen gehanteerd.
In de periode 2001–2008 zijn naast het standaardcurriculum voor Computer Science soortgelijke standaarden gepubliceerd voor de vakgebieden Computer Engineering, Information Systems, Information Technology en Software Engineering. De overkoepelende naam voor al deze vakgebieden is computing, De aanpassing aan deze differentiatie is in ons land geleidelijk doorgevoerd.
Gestart is met de informaticaopleidingen door Computer Science met verplichte onderwerpen: algoritmiek, operating systems en programmeertalen. De vakgebieden Computer Engineering en Information Technology worden min of meer overdekt door de specialisaties in digitale systemen binnen elektrotechnische opleidingen.Het curriculum Information Systems heeft een zekere relatie met de opleidingen die in Nederland informatiekunde heten, maar dit verband is minder nauw dan tussen de Nederlandse informatica en de standaard Computer Science. De laatste opleiding in de ACM/IEEE-opleidingenwaaier is Software Engineering. Als zelfstandige studierichting is deze in Nederland nauwelijks vertegenwoordigd.
De overkoepelende naam voor al deze ‘verschillende’ vakgebieden is computing, een naam die in elk geval minder verwarring creëert dan de in Nederland veelal gebruikte term ict. De aanpassing aan deze differentiatie is in ons land slechts geleidelijk doorgevoerd.
Het curriculum Computer Science is zo ingericht dat brede, minder op kerninformatica georiënteerde opleidingen zoals de bedrijfskundige afstudeerrichting binnen de informatica-opleiding (bv. van de Open Universiteit) buiten dit kader vallen. De OU heeft daarom in 2006 deze richting moeten sluiten ondanks de grote belangstelling van studenten.
Het curriculum Information Systems is gerelateerd aan Informatiekunde. De informatiekunde-opleidingen gaan behalve over informatiesystemen ook over zaken als mens-machine-interactie, mediatechnologie, e-business enzovoort. Bovendien is er bij het instellen van studierichtingen informatiekunde aan het begin van deze eeuw naar gestreefd ze per vestigingplaats van karakter te laten verschillen, met als een van de effecten dat een gelijknamige studie in Utrecht door de faculteit Bètawetenschappen en in Groningen door de faculteit Letteren wordt aangeboden. Met ingang van 2012 biedt ook de OU een opleiding informatiekunde aan, in de hoop daarmee het gemis van de bedrijfskundige afstudeerrichting te kunnen opvangen. Als focus van de opleiding is het opstellen van requirements voor informatiesystemen gekozen.
Men kan zich afvragen of een afzonderlijk CROHO-label voor informatiekunde gewenst is. Zolang echter het domeinspecifiek referentiekader dwingend uitgaat van de standaard Computer Science en niet van Information Systems, hebben instellingen geen andere keus dan deze studie qua naamgeving te onderscheiden van informatica, hoe groot de overlap tussen de disciplines ook is. Een tweede argument kan worden gevonden in de ingangseisen: de noodzaak tot beheersing van wiskundige en andere formele technieken is in de informatica beduidend groter dan in de informatiekunde, en daardoor zijn ook de toelatingseisen in termen van eindexamenprofielen verschillend.
Het aantal opleidingen Software Engineering is in Nederland beperkt: vele jaren was de UvA de enige aanbieder en sinds 2012 is ook de OU een SE-master rijk. Bij het inrichten van de nieuwe opleiding bleek de noodzaak onderwerpen toe te voegen waaraan in het klassieke informatica-curriculum weinig aandacht werd besteed, zoals software-evolutie.